Psychologia dla każdego

To już XII edycja Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Psychologicznej.  W X jubileuszowym turnieju laureatką została Oliwia Poloczek – obecnie absolwentka liceum. Do tegorocznego finału zakwalifikowała  się Patrycja Kubica z klasy 1b o profilu medialno-prawnym. Część pierwsza finału, w której weźmie udział 100 uczestników wyłonionych na podstawie wyników eliminacji odbędzie się w wyjątkowo w tym roku w formie testu on-line. Patrycja przyznaje:  „Psychologią interesuję się już kilka lat. Uwielbiam czytać książki i oglądać filmy o tej tematyce. Czas spędzony na przygotowaniu do turnieju był dla mnie bardzo wartościowy i ciekawy – dowiedziałam się wielu interesujących rzeczy. Najbardziej zafascynowały mnie mechanizmy działania ludzkiej psychiki, szczególnie artykuły i książki na temat wszczepionych wspomnień, emocji, empatii i wpływu społeczeństwa na jednostkę”.

W eliminacjach ogólnopolskich  wzięło udział aż 1565 osób. W naszej szkole w turnieju z tajnikami psychologii zmierzyło się 14 osób. Od listopada na łamach „Charakterów” publikowane były teksty turniejowe. Dotyczyły różnych obszarów, którymi zajmuje się psychologia – od biologicznych podstaw zachowania, poprzez umysł, poznanie, emocje, złość, po funkcjonowanie człowieka w grupie. Oprócz artykułów z „Charakterów”, materiałem stanowiącym podstawę Turnieju była książka „Złość. Jak nie zmienić jej we wściekłość”.

Zachęcając, aby obecny czas był również momentem refleksji nad sobą, proponujemy rozważania nad dwoma problemami:

Jaki masz styl?

Nasz umysł chadza różnymi drogami, różnymi sposobami docieramy do celu. Warto poznać swój styl poznawczy i typ umysłu, by wiedzieć, jakie są nasze preferencje, a co może nam sprawić trudność. Człowiek to styl – pisał Antoine de Saint-Exupéry. Lecz czym jest styl? Termin ten znamy z wielu dziedzin: literatury, malarstwa, muzyki czy mody. Należy też do pojęć psychologii różnic indywidualnych. Oznacza zasadę kompozycji łączącą zbiór elementów lub czynności, dzięki czemu ma on jakąś wyróżniającą go formę, widoczną w dziełach wybitnych twórców i świadczącą o ich niepowtarzalnym stylu.

Style poznawcze obejmują różnice indywidualne w sposobach przetwarzania informacji na różnych poziomach systemu poznawczego. W metaforycznym sensie są to różne drogi czy sposoby prowadzące do rezultatów końcowych. Wyrażają się między innymi różnym tempem pracy i poziomem sprawności. Style determinują różnice w naszych preferencjach i awersjach poznawczych, sposobach uczenia się, myślenia, działania, komunikowania się, formułowania ocen, szacowania ryzyka i podejmowania decyzji. W badaniu stylów najczęściej koncentrowano się na dominujących preferencjach, pomijając problem różnic w zakresie awersji. Awersje trudniej jest badać, ponieważ dość często są skrywane. Ktoś, kto nie lubi poezji i wyrafinowanych metafor, może sobie nie zdawać sprawy, że wynika to z jego nastawienia na konkretność i percepcyjną namacalność. A osoba ukierunkowana na działania zapewne nie znosi rozważań teoretycznych, uważa je za stratę czasu.

Jaki jest twój typ

W koncepcji C.G. Junga cztery funkcje świadomości – percepcja, intuicja, myślenie i uczucia – wyznaczają odmienne typy umysłu. A jakim typem Ty jesteś – Tomaszem, Immanuelem, Józefem czy Augustynem?

Tomasz wierzy w „mędrca szkiełko i oko”. Jego umysłowość wyznaczają percepcja i myślenie. Jest drobiazgowym obserwatorem, cierpliwie zbiera fakty. One i pomiary mają dla niego rozstrzygające znaczenie. Interesuje go to, co da się zmierzyć, zobaczyć. Jego metodą poznania jest indukcja. Wierzy, że jeśli zgromadzi wiele faktów, to same ułożą się w sensowny wzór.

Immanuel jest skrajnym logikiem-teoretykiem; ten typ umysłu wyznaczają intuicja i myślenie. Kieruje się dedukcją i szuka „ogólnej teorii wszystkiego”. A jeśli fakty do niej nie pasują, tym gorzej dla faktów. Ten typ umysłu reprezentował zapewne Izaak Newton, który ponoć „podciągał” pomiary do przyjętego modelu.

Józefa charakteryzuje typ umysłu wyznaczony przez percepcję i uczucia. To majsterkowicz i wynalazca. W jego umyśle subiektywne odczucie możliwości skonstruowania czegoś znacznie wyprzedza podejmowanie konkretnych prób. Cechuje go nastawienie praktyczne, a kryterium prawdy staje się użyteczność wynalazków.

Umysł Augustyna wciąż jest słabo poznany. Osoby o tym typie pragną „oczyma duszy” (np. wizją, kontemplacją, medytacją) przeniknąć naturę świata i historii. Są zainteresowane „wielkimi pytaniami” o ludzki los. A kryterium są doznania i przeżycia bliskie mistycznym.

Oprac. na podst. Czesław S. Nosal, „Poznaj typ swego umysłu”, „Charaktery” 6/1997